ERGONOMİ

•ERGONOMİ NEDİR?

•ERGONOMİNİN AMACI?

•ERGONOMİNİN KAPSAMI?

•ERGONOMİNİN UYGULAMA 

ALANLARI

Ergonomi "iş yasası" anlamına gelen Yunanca bir sözcüktür.

          Ergon = İş, Çalışma

  Nomos = Yasa

 

anlamına gelen Yunanca sözcüklerin birleştirilmesiyle, ergonomi sözcüğü elde edilmiştir.

Ergonomi konusundaki çalışmalar aslında ekonomik kökenlidir.

Salt olarak verimliliğin artırılması amaçlanmıştır. İnsanın verimini artırmak; makine temposuna ayak uydurmasını sağlamak,   daha fazla üretim, daha çok kâr...

Ergonomi, çalışanların biyolojik, psikolojik özelliklerini göz önünde bulundurarak insan-makine-çevre uyumunun doğal ve teknolojik yasalarını ortaya koyan çok disiplinli bir bilim dalıdır.

Ergonomi, mühendislik bilimleri ve insan bilimleri arasında optimum dengeyi ve insanın rahat çalışmasını sağlayacak bir bilim dalıdır.

İnsanın kendine özgü niteliklerini, yeteneklerini araştırarak, işin insana uyumlandırılması için gereken koşulları bulmaya çalışır.

Bunlara ulaşmak için insan özellikleri ve yetenekleri üzerinde araştırmalar yapılmış, insanın çalışma sırasındaki hareketleri en ince ayrıntılarına kadar incelenmiş, insana bir makine gözüyle bakılmış, bu makineyi daha çok üretim yapacak duruma getirebilmek için  kafa yorulmuştur. Ancak daha sonraları,

* İnsanı bir makine gibi görmenin yanlış olduğu,

 * belli bir sürede belli bir işi gerçekleştirebileceği ve gücünün üstünde çalışan insanın yorularak kazalara neden olacağı,

 * insan sağlığı ve mutluluğu pahasına üretim artışının sağlanamayacağı ,yolundaki görüşler ağırlık kazanmış ve ergonomik çalışmalar hümanist yönde gelişmiştir.

Günümüzde, ergonomik çalışmalarla, ulaşılmak istenen çalışma ortamını,  insana gelebilecek bir takım tehlikelerden ve kazalardan arındırma, ve bunun ötesinde bu çalışma ortamını, insanın hoşuna gidecek ve onu mutlu edecek bir ortama dönüştürmektir.

•Ergonomi daha önce de ifade edildiği gibi, kötü çalışma ortamının yarattığı yorgunluk, sağlıksızlık ve rahatsızlık sorunlarını çözmek için biyoloji, psikoloji, anatomi ve fizyoloji bilimlerinin yöntemlerini kullanır. Ayrıca ergonomi işyeri ve el aletleri dizaynı gibi işlerle de uğraşır.

•

• Son yıllarda, işçiler, sendikalar ve işverenler, üreticiler ve araştırmacılar ergonominin işçinin sağlığı üzerindeki olumlu etkilerin saptanması üzerine ergonomiye daha fazla önem vermeye başladılar. Ergonomik prensiplerin uygulanmadığı işyerlerinde işçiler kötü koşullara alışmaya zorlanmaktadır.

Kötü çalışma koşullarında çalışmak zorunda kalan işçiler el, bilek, eklem, sırt ve diğer organları ilgilendiren ciddi
sakatlanmalar ile karşılaşmaktadırlar. Bu sakatlanmalar aşağıdaki nedenlerden oluşabilir :

•Vibrasyon üreten makinelerin uzun süre kullanımı (örneğin havalı çekiç gibi),

•   Ellerin ve kasların dönmesine neden olan görev ve aletler,

•   Ters yöne güç uygulamalarında,

•   Ellere, bileklere, sırta ve eklemlere fazla yük bindiği hallerde   

ERGONOMİNİN AMACI

Çalışanla işi arasında iyi bir uyum sağlayarak, insanın çalışırken aşırı zorlanmalar yüzünden yıpranmasını önlemek öte yandan bu uyum sayesinde iş başarımını yükseltmektir. Başka bir ifade ile, işçinin işe değil işin işçiye uydurulmasının sağlanmasıdır. Örneğin;  çalışma masasının yüksekliğinin arttırılması işçinin bir çok kez işine ulaşmak için gereksiz yere aşağıya doğru eğilmesini önleyecektir .

Ergonomi, çalışanla işi arasındaki istenen uyumu gerçekleştirebilmek için, öncelikle insanı yeteneklerini en iyi kullanabileceği bir işe yerleştirmeyi amaçlar.

ERGONOMİNİN KAPSAMI

•Antropometri: Çalışma araçları ve çalışma ortamının insanın vücut

•ölçüleriyle uyuşumunun sağlanmasını amaçlar.

•

•Fizyoloji: Çalışma ortamı ve çalışma metotlarının insan bünyesini en az etkilemesini ve insan bünyesine elverişli çevre şartlarını sağlamayı amaçlar.

•

•Psikoloji: Çalışma ortamında renk, şekil, düzen gibi psikolojik rahatlık sağlayıcı düzenlemeler yoluyla çalışana hoş bir ortam yaratmayı amaçlar.

ERGONOMİNİN KAPSAMI

•Organizasyon: Dinlenme, iş değişimi, iş öğretimi, adil ücretlendirme ile çalışan insanın işten etkilenmesini azaltmak amaçlanır.

•İş Güvenliği: Her türlü araç ve donanım ile çalışma ortamının, çalışanın sağlığına yönelik tehlike oluşmayacak şekilde tasarlanmasını amaçlar.

•Enformasyon: Çalışan kişiye lüzumlu bilgileri, akustik, optik vb. yollardan kolayca aktarılabilecek şekilde işyerinin şekillendirilmesiyle ilgilenir.

Ergonominin 3 Temel Hedefi

1.Konfor

2.Refah

3.Verimlilik

    
      a) Üretimsel  

      b) Fizyolojik 

      c) Mental

Ergonominin Gelişimi ve Uygulama Alanları

Anatomi            Antropometri           Endüstri mühendisliği

Ortopedi           Biyomekanik            Biyo-mühendislik

Fizyoloji            İş fizyolojisi              Sistem mühendisliği

Tıp             Endüstriyel hijyen    Güvenlik mühendisliği

Psikoloji           Yönetim                Askeri (savaş) müh.

Sosyoloji          İşgücü ilişkileri          Bilgisayar destekli tasarım

Bu alanlardaki çalışmalar sonucunda hedeflenen noktalar ise genel olarak şunlardır 

•İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması

•İşgücü kayıplarının önlenmesi

•Yorulmanın ve iş stresinin azaltılması

•İş kazaları ve mesleki risklerin minimizasyonu

•Verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi

İnsan Merkezli Tasarım

Minibüse bindiniz, ama o ne? Dizleriniz ön koltukla aradaki boşlukta sıkıştı kaldı. Mutfakta evye boyu öyle bir yükseklikteki sırtınız ağrıyor. Bu arabanın direksiyonu hiç rahat değil. Keşke şu çorap sıkmasa, gözlük harika ama sürekli burnuma düşüyor. Müthiş bir ev ancak merdivenlerinin yüksekliği bacakları çok yoruyor. Bu klavye bileğimi ağrıtıyor. Telefonun tuşları çok küçük…

•Ergonomi dediğimiz zaman, bir kısmı insandan insana değişen, bir kısmı ise ortak beklentilerden oluşma, büyük bir tasarım kanununa işaret ediyoruz.

Makineler, ortamlar ve tüm endüstriyel tasarımların, kısaca tüm insan yapımı ürünlerin, insanla uyumluluk seviyesinden bahsediyoruz. Bu uyum artınca üretim şartlarının iyileşmesi, tüketim ürünlerinin daha kaliteli kabul edilmesi geliyor.

Kısaca ; Ergonomi insan merkezli tasarım demekti

Ergonomik Tasarımlarda Göz Önüne Alınması Gereken Kriterler

 •İşin Sosyal Uygunluğu: İşin sosyal açıdan insana uygunluğu, insana yaşamının toplumsal normlar (bunlar yasalar, yönetmelikler ve yönergeler ya da toplu sözleşmelerle karşılanmış da olabilir) içinde sürdürülebileceği ortamın sağlanması ve bireylerarası ilişkilerin özendirilmesi anlamını taşır.

•Teknik-Ekonomik Rasyonellik: Teknik ekonomik rasyonellik insan-makine sisteminin fonksiyonel açıdan doğru biçimde düzenlenmesi bu tür sistemlerin performans yetenek­lerinin sürekliliğinin sağlanması ve insanların sistem içinde ekonomik açıdan en doğru biçimde görevlendirilmesi anlamını taşır.

Ergonomik Tasarımlarda Göz Önüne Alınması Gerekli Hususlar

•İnsan-makine sistemi içindeki insan etkinlikleri amaca uygun ve etkin olmalı,

•Çalışanın algıladığı enformasyon, yapılan göreve tam uygun olmalı,

•Bir sistem elemanı tek bir fonksiyon için olmalı,

•Birbirini izleyen görevler arasındaki zaman dilimi insan davranış hızına uygun olmalı,

•İnsandan istenen hassasiyet derecesi onun doğal yeteneklerine uygun olmalı,

•Sistem, insanın yanlış davranışına mümkün olduğu kadar müsaa­de etmemeli,

•Kolay ve hızlı öğrenme mümkün olmalı,

•Gözleme görevi eksiksiz olmalı,

•Sinyaller kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı,

•Tehlike sinyallerinin özel bir ayır ediciliği olmalı,

•Sistem elemanlarına kolay ulaşılabilir olmalı,

•Birbiri ile ilgili kumanda elemanları birbirine yakın olmalı,

•Sistem içindeki nesnelerin tutma ve taşımaları kolay olmalı,

Ergonomik Tasarımlarda Göz Önüne Alınması Gerekli Hususlar

•Zorlanma düzeyi mesai süresi boyunca sürdürülebilir olmalı,

•İnsan, sistem içinde bulunmaktan hoşnut olmalı,

•İnsanın iş kazası ve meslek hastalığına uğrama riski az olmalı,

•Yaptığı iş mümkün olduğu kadar tek düzeylikten çıkarılıp zenginleştirilmeli,

•İnsan yetenekleri tam olarak kullanılabilmeli,

•İnsanın sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılanabilmeli,

•Sıklık, önemlilik ve sıra açısından insan davranışları en az hataya yol açacak şekilde düzenlenmeli,

•Sistem bütünüyle statik ve dinamik antropometrik (vücut) ölçülere uygun olmalı,

•Tehlike anında hızla yer değiştirmek mümkün olmalı,

•Çevre koşulları, insana ait ergonomik konfor sınırları içinde olmalı,

•İnsanın yüklenme sınırı, yaş, cinsiyet, özürlü olup olmama gibi du­rumları göz önüne alınarak belirlenmeli,

•Sistem, insanın eğitim, alıştırma, deneyim gibi yollarla kendini geliştirmesine yardımcı olmalı,

İş organizasyonu (görev dağılımı, çalışma ve dinlenme zamanları, alt-üst ilişkileri vb.) temel ergonomi ve endüstri mühendisliği ilkelerine göre düzenlenmiş olmalıdır